Γράφει ο Γιώργος Χ
Η Τουρκία είναι μια χώρα με ιστορικά καταγεγραμμένη επεκτατική πολιτική, που χρονολογείται από την εποχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Σήμερα, υπό την ηγεσία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, η χώρα αυτή έχει επιστρέψει σε μια στρατηγική εξωτερικής πολιτικής που θυμίζει το παρελθόν της.
Από την άνοδό του στην εξουσία το 2003, ο Ερντογάν έχει σταδιακά μετατρέψει την Τουρκία σε μια χώρα που διεκδικεί περιφερειακή και παγκόσμια ισχύ, χρησιμοποιώντας στρατιωτικές παρεμβάσεις, γεωπολιτικές συμμαχίες, και πολιτιστική επιρροή.
Η Τουρκία υπό την ηγεσία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει εξελιχθεί σε έναν από τους πιο απρόβλεπτους και επιθετικούς παράγοντες στην παγκόσμια γεωπολιτική σκακιέρα.
Από το δόγμα της "Γαλάζιας Πατρίδας" έως την παρέμβασή της σε πολεμικές συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή και τον Καύκασο, η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας αντικατοπτρίζει μια βαθιά ριζωμένη επεκτατική φιλοσοφία που αντλεί έμπνευση από το οθωμανικό παρελθόν.
Σε αυτό το άρθρο, θα εξετάσουμε τα κύρια δόγματα που διαμορφώνουν την τουρκική εξωτερική πολιτική, καθώς και τις επιπτώσεις τους στην περιοχή και ειδικότερα στην Ελλάδα.
Ο Νεο-οθωμανισμός ως Δόγμα
Ο όρος "Νεο-οθωμανισμός" δεν είναι απλά ένα ιδεολογικό αφήγημα. Πρόκειται για μια στρατηγική που επιδιώκει την αναβίωση της επιρροής που ασκούσε η Οθωμανική Αυτοκρατορία στις περιοχές που κυριαρχούσε. Ο Ερντογάν, από την ανάληψη της εξουσίας το 2003, έχει υιοθετήσει αυτό το δόγμα προκειμένου να ενισχύσει τη θέση της Τουρκίας ως περιφερειακής υπερδύναμης.
Ο Νεο-οθωμανισμός ενσωματώνει στοιχεία θρησκευτικού φανατισμού και εθνικισμού. Ο Ερντογάν παρουσιάζει την Τουρκία ως τον ηγέτη του μουσουλμανικού κόσμου και τον προστάτη των Τουρκικών πληθυσμών που βρίσκονται πέρα από τα σύνορά της. Αυτή η ρητορική ενισχύει την ιδέα της "Μεγάλης Τουρκίας", μιας χώρας που επιδιώκει να επανακτήσει εδάφη και επιρροές που θεωρεί ότι ανήκουν στο ιστορικό της δικαίωμα.
Η Ιδεολογική Βάση του Δόγματος
Η ιδεολογική βάση του νεο-οθωμανισμού στηρίζεται στη σύνδεση της σύγχρονης Τουρκίας με το ένδοξο παρελθόν της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο ίδιος ο Ερντογάν έχει δηλώσει επανειλημμένα ότι η Συνθήκη της Λωζάνης του 1923 υπήρξε μια "ήττα" για την Τουρκία, αφήνοντας να εννοηθεί ότι η χώρα έχει ιστορικά εδάφη που πρέπει να διεκδικήσει.
Η πολιτική αυτή εκφράζεται με διάφορους τρόπους:
1) Πολιτιστική Διπλωματία: Η προώθηση της τουρκικής κουλτούρας σε περιοχές της Μέσης Ανατολής, των Βαλκανίων και της Αφρικής.
2) Θρησκευτική Επικράτηση: Η Τουρκία επιδιώκει να εδραιώσει τη θρησκευτική της επιρροή μέσω της Διεύθυνσης Θρησκευτικών Υποθέσεων (Diyanet), η οποία χρηματοδοτεί τζαμιά και θρησκευτικά ιδρύματα στο εξωτερικό.
3) Στρατιωτική Παρουσία: Η Τουρκία διατηρεί στρατιωτικές βάσεις σε χώρες όπως η Συρία, το Ιράκ, το Κατάρ, η Σομαλία και η Λιβύη, ενώ παράλληλα εμπλέκεται σε συγκρούσεις στην Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν.
Πρακτική Εφαρμογή του Νεο-οθωμανισμού
Η εφαρμογή του νεο-οθωμανικού δόγματος φαίνεται ξεκάθαρα στις διεκδικήσεις της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο και το Αιγαίο. Η θεωρία της "Γαλάζιας Πατρίδας" είναι μια από τις πιο χαρακτηριστικές εκφράσεις αυτής της πολιτικής.
Η "Γαλάζια Πατρίδα"
Η "Γαλάζια Πατρίδα"( "Mavi Vatan") είναι μια ναυτική στρατηγική που στοχεύει στον έλεγχο μεγάλων θαλάσσιων περιοχών γύρω από την Τουρκία. Η στρατηγική αυτή επιδιώκει να αμφισβητήσει τις ελληνικές και κυπριακές θαλάσσιες ζώνες, αγνοώντας το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας.
Η Τουρκία έχει προχωρήσει σε σειρά επιθετικών ενεργειών, όπως:
1) Παραβιάσεις του εναέριου χώρου και των χωρικών υδάτων της Ελλάδας.
2) Γεωτρήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ.
3) Υπογραφή του τουρκολιβυκού μνημονίου, το οποίο αγνοεί τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας στην περιοχή της Κρήτης.
Αυτές οι ενέργειες αποσκοπούν στη δημιουργία τετελεσμένων που θα επιτρέψουν στην Τουρκία να επιβάλλει τις θέσεις της στις διεθνείς διαπραγματεύσεις.
Ο Ρόλος της Τουρκίας στον Πόλεμο της Γάζας και τον Καύκασο
Η Τουρκία του Ερντογάν έχει εμπλακεί σε σειρά συγκρούσεων στη Μέση Ανατολή και τον Καύκασο, προωθώντας μια επιθετική εξωτερική πολιτική.
Παρεμβάσεις:
1) Συρία: Η Τουρκία διεξάγει στρατιωτικές επιχειρήσεις κατά των Κούρδων και υποστηρίζει την αντιπολίτευση στον εμφύλιο πόλεμο.
2) Λιβύη: Παρέχει στρατιωτική στήριξη στην κυβέρνηση της Τρίπολης, επιδιώκοντας γεωπολιτική επιρροή.
3) Ναγκόρνο-Καραμπάχ: Στήριξε στρατιωτικά το Αζερμπαϊτζάν κατά της Αρμενίας.
Αυτές οι παρεμβάσεις ενισχύουν τη θέση της Τουρκίας ως περιφερειακού ηγεμόνα, αλλά προκαλούν ανησυχία στη διεθνή κοινότητα.
Ο Παντουρκισμός και η Στρατηγική της Διεύρυνσης
Ο Παντουρκισμός αποτελεί ένα ακόμα σημαντικό εργαλείο της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής, με στόχο τη δημιουργία μιας κοινής τουρκικής ταυτότητας που εκτείνεται πέρα από τα σύνορα της Τουρκίας.
Η στρατηγική αυτή περιλαμβάνει:
1)Συνεργασία με τουρκόφωνες χώρες: Η Τουρκία έχει επενδύσει σε ισχυρούς δεσμούς με χώρες όπως το Αζερμπαϊτζάν, το Τουρκμενιστάν και το Ουζμπεκιστάν.
2)Πολιτιστική και εκπαιδευτική επιρροή: Μέσω τουρκικών σχολείων και πολιτιστικών κέντρων, η Τουρκία καλλιεργεί τη συνείδηση μιας ενιαίας τουρκικής ταυτότητας.
3)Στρατιωτική υποστήριξη: Η συμμετοχή της Τουρκίας σε στρατιωτικές ασκήσεις και εξοπλιστικά προγράμματα με τουρκόφωνες χώρες ενισχύει τη στρατιωτική της παρουσία και τη γεωπολιτική της επιρροή.
Η περίπτωση του Ναγκόρνο-Καραμπάχ είναι χαρακτηριστική.
Η Τουρκία στήριξε στρατιωτικά και πολιτικά το Αζερμπαϊτζάν, επιδιώκοντας να εδραιώσει την παρουσία της στον Καύκασο και να αποδυναμώσει τη ρωσική επιρροή στην περιοχή.
Επιπλέον, η Τουρκία προσπαθεί να προωθήσει την ιδέα ενός "τουρκικού διαδρόμου" που θα συνδέει την Τουρκία με την Κεντρική Ασία μέσω του Ναγκόρνο-Καραμπάχ.
Αυτή η στρατηγική ενισχύει την οικονομική και πολιτική της επιρροή στις τουρκόφωνες χώρες της περιοχής.
Οι Επιπτώσεις στην Ελλάδα και η Αντίδραση
Η επεκτατική πολιτική της Τουρκίας έχει άμεσες επιπτώσεις στην Ελλάδα. Οι συνεχείς παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου και των χωρικών υδάτων, οι γεωτρήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο και οι απειλές για αποστρατιωτικοποίηση των νησιών του Αιγαίου αποτελούν μόνο μερικές από τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ελλάδα.
Η Ελλάδα έχει ήδη προχωρήσει σε ενίσχυση των στρατιωτικών της δυνατοτήτων μέσω:
1) Εξοπλιστικών προγραμμάτων, όπως η αγορά μαχητικών Rafale και φρεγατών Belharra.
2) Διπλωματικών πρωτοβουλιών, με τη σύναψη στρατηγικών συμμαχιών με χώρες όπως η Γαλλία, το Ισραήλ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.
Παράλληλα, η Ελλάδα επενδύει στην ενίσχυση της αποτρεπτικής της ισχύος, τόσο στο Αιγαίο όσο και στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η Σχέση με τη Δύση
Ένα κρίσιμο ερώτημα είναι η στάση της Δύσης απέναντι στην Τουρκία. Παρά την αυταρχική πολιτική του Ερντογάν και τις προκλήσεις της Τουρκίας, πολλές δυτικές χώρες διστάζουν να επιβάλουν αυστηρές κυρώσεις λόγω γεωπολιτικών συμφερόντων.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες και το ΝΑΤΟ θεωρούν την Τουρκία στρατηγικό εταίρο λόγω της γεωγραφικής της θέσης, ειδικά απέναντι στη Ρωσία. Ωστόσο, οι προκλήσεις της Άγκυρας δοκιμάζουν τις σχέσεις της με τη Δύση, ειδικά μετά την απόκτηση των ρωσικών πυραύλων S-400 και τις συνεχείς παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εντός της χώρας.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει επίσης υιοθετήσει μια επιφυλακτική στάση. Παρά τις καταδίκες για τις τουρκικές προκλήσεις, η Ε.Ε. δεν έχει προχωρήσει σε ουσιαστικές κυρώσεις, κυρίως λόγω της σημασίας της Τουρκίας στο ζήτημα της διαχείρισης του μεταναστευτικού.
Επίλογος
Η Τουρκία του Ερντογάν ακολουθεί μια στρατηγική που βασίζεται στη στρατιωτική ισχύ, την ιδεολογική προπαγάνδα και τη δημιουργία τετελεσμένων. Η Ελλάδα, καθώς βρίσκεται στην πρώτη γραμμή αυτής της επεκτατικής πολιτικής, ΟΦΕΙΛΕΙ να συνεχίσει να ενισχύει τις στρατιωτικές της δυνατότητες και τις διπλωματικές της συμμαχίες.
Παράλληλα, είναι σημαντικό να επιδιωχθεί η ευαισθητοποίηση της διεθνούς κοινότητας για τις τουρκικές προκλήσεις, μέσω διεθνών οργανισμών και φόρουμ. Η σταθερότητα στην περιοχή μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσα από μια συντονισμένη απάντηση που θα αποτρέπει κάθε μορφή επιθετικότητας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου