Marder 1: Το μηχανοκίνητο πεζικό επιτίθεται! Ιστορία, τεχνικά χαρακτηριστικά, προτάσεις εκσυγχρονισμού.

 

Γράφει ο Γιώργος Χ

Το Marder 1 (Schützenpanzer Marder 1) είναι ένα από τα πιο εμβληματικά ΤΟΜΑ - Τεθωρακισμένα Οχήματα Μάχης πεζικού (Infantry Fighting Vehicle - IFV) που σχεδιάστηκαν και κατασκευάστηκαν στη τότε Δυτική Γερμανία.

Εισήχθη σε υπηρεσία το 1971 και αποτέλεσε τον ακρογωνιαίο λίθο των μηχανοκίνητων μονάδων πεζικού (Panzergrenadiere) του γερμανικού στρατού (Bundeswehr) κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου και πέρα από αυτόν.

Με περισσότερα από 50 χρόνια υπηρεσίας, το Marder 1 παραμένει ένα αξιόπιστο και δοκιμασμένο όχημα, ενώ έχει εξελιχθεί μέσα από πολλαπλές αναβαθμίσεις για να ανταποκριθεί στις σύγχρονες απαιτήσεις του πεδίου της μάχης.

Η ανάπτυξη του Marder 1 ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 1960, όταν η Δυτική Γερμανία αναζήτησε ένα νέο όχημα για να αντικαταστήσει το σχεδιάσεως δεκαετίας 1950 και προβληματικό Schützenpanzer Lang HS.30, το οποίο είχε αποδειχθεί ανεπαρκές για τις σύγχρονες ανάγκες του πεζικού.

Οι κύριες απαιτήσεις για το νέο όχημα περιλάμβαναν να έχει χωρητικότητα για 12 στρατιώτες (αργότερα μειώθηκε σε 6-7), ένα αξιόπιστο πυροβόλο 20 χιλιοστών. πλήρη προστασία ΡΒΧΠ καθώς και δυνατότητα οι στρατιώτες της μεταφερόμενης ομάδας πεζικού να μπορούν να μάχονται τόσο από το εσωτερικό του οχήματος όσο και εκτός αυτού.

Η ανάπτυξη ανατέθηκε σε δύο κοινοπραξίες:

Την ομάδα Rheinstahl και την ομάδα που αποτελούνταν από την Henschel Werke και την ελβετική MOWAG.

Μετά από μια σειρά πρωτοτύπων που δοκιμάστηκαν μεταξύ 1960 και 1963, το πρόγραμμα ολοκληρώθηκε το 1971, όταν τα πρώτα οχήματα παραδόθηκαν στον Δυτικογερμανικό στρατό στις 7 Μαΐου 1971 από τις εταιρείες Thyssen-Henschel και Krupp MaK (αμφότερες ανήκουν πλέον στη Rheinmetall).

Τεχνικά Χαρακτηριστικά

Το Marder 1 βασίζεται σε ένα θωρακισμένο πλαίσιο από συγκολλημένο χάλυβα, με κεκλιμένη θωράκιση στο μπροστινό μέρος που προσφέρει προστασία από βλήματα κινητικής ενέργειας κατηγορίας APDS ( = Armor Piercing Discarding Sabot =  Διατρητικό Απορριπτόμενου Κελύφους) διαμετρήματος έως 20mm.

Η διάταξη του οχήματος περιλαμβάνει:

Μηχανή 

Έναν 6κύλινδρο κινητήρα ντίζελ MTU MB 833 Ea-500, ισχύος 600 ίππων, που του δίνει μέγιστη ταχύτητα 65 χλμ/ώρα και αυτονομία 520 χιλιομέτρων.

Οπλισμός

 Ένα πυροβόλο Rheinmetall MK 20 Rh 202 των 20 χιλιοστών στο περιστρεφόμενο πυργίσκο, με 1.250 βλήματα, και ένα ομοαξονικό πολυβόλο MG3 των 7,62 χιλιοστών με 5.000 βλήματα. Από την έκδοση 1A1A, μπορεί να εξοπλιστεί με εκτοξευτή αντιαρματικών πυραύλων MILAN.

Πλήρωμα και Χωρητικότητα: Τρία μέλη πληρώματος (οδηγός, πυροβολητής, διοικητής) και έως έξι στρατιώτες στο πίσω διαμέρισμα.

Προστασία: Εκτός από τη βασική θωράκιση, διαθέτει έξι εκτοξευτήρες καπνογόνων βομβίδων των 76 χιλιοστών για οπτική και υπέρυθρη κάλυψη.

Οι πρώιμες εκδόσεις διέθεταν θυρίδες βολής στα πλάγια, επιτρέποντας στους στρατιώτες να πυροβολούν από το εσωτερικό, αλλά αυτές αφαιρέθηκαν στις μεταγενέστερες αναβαθμίσεις (1A3 και πάνω) λόγω της προσθήκης επιπλέον θωράκισης.

Εξελίξεις και Αναβαθμίσεις

Το Marder 1 πέρασε από πολλές φάσεις αναβάθμισης για να παραμείνει ανταγωνιστικό:

Marder 1A1 (1979-1982): Ενίσχυση του πυροβόλου με διπλή τροφοδοσία (AP και HE βλήματα), προσθήκη θερμικών σκοπευτικών και μείωση της χωρητικότητας πεζικού σε πέντε.

Marder 1A3 (1988-1998): Σημαντική αναβάθμιση της θωράκισης (1.600 κιλά επιπλέον) για προστασία από πυροβόλα 30 χιλιοστών (όπως το 2A42 του BMP-2), αναδιάταξη των θυρίδων του διαμερίσματος πεζικού και ενίσχυση της ανάρτησης. Το βάρος έφτασε τα 35.000 κιλά.

Marder 1A5 (2003-2004): Προσθήκη αντιναρκικής θωράκισης και ανασχεδιασμός του εσωτερικού για μείωση των τραυματισμών από εκρήξεις.

Marder 1A5A1 (2010-2011): Εγκατάσταση κλιματισμού, συστήματος παρεμβολών για αυτοσχέδιους εκρηκτικούς μηχανισμούς (IED) και πολυφασματικής καμουφλάζ.

Επιχειρησιακή Ιστορία

Παρά την είσοδό του σε υπηρεσία το 1971, το Marder 1 παρέμεινε αδοκίμαστο σε μάχη για 38 χρόνια, μέχρι τον Ιούλιο του 2009, όταν χρησιμοποιήθηκε από γερμανικές δυνάμεις στο Αφγανιστάν. Στην περιοχή Τσαχάρ Ντάρα της επαρχίας Κουντούζ, τα Marder υπερασπίστηκαν επιτυχώς μια γερμανική βάση ενάντια στους Ταλιμπάν, αποδεικνύοντας την αξία τους σε πραγματικές συνθήκες μάχης. Από τότε, συμμετείχε σε πολλές επιχειρήσεις, ιδιαίτερα σε αποστολές της Δύναμης Ταχείας Αντίδρασης (Quick Reaction Force).

Εκτός από τη Γερμανία, το Marder 1 υιοθετήθηκε από τις ένοπλες δυνάμεις της Χιλής, της Ινδονησίας, της Ιορδανίας και της Ελλάδας. Η Ελλάδα, παρέλαβε τα πρώτα έξι Marder 1A3 τον Οκτώβριο του 2022, στο πλαίσιο ανταλλαγής με σοβιετικά BMP-1 που στάλθηκαν στην Ουκρανία. Επιπλέον, η Ουκρανία έχει λάβει πάνω από 140 Marder 1A3 από το 2022, με τη Rheinmetall να συνεχίζει τις παραδόσεις μέχρι σήμερα.

Παραλλαγές και Ειδικές Εκδόσεις

Το Marder 1 αποτέλεσε τη βάση για διάφορες παραλλαγές:

Marder Medium Tank RI

Παρουσιάστηκε το 2016 για τον στρατό της Ινδονησίας, με πυργίσκο Leonardo HITFACT και πυροβόλο 105 χιλιοστών.

Roland SAM

 Έκδοση με σύστημα αντιαεροπορικών πυραύλων μικρού βεληνεκούς.

Marder 1A3 με αντιαρματικό πύραυλο MELLS

 Ενσωμάτωση του σύγχρονου αντιαρματικού πυραύλου MELLS από το 2016.

Το μέλλον των Marder

Η αρχική πρόθεση αντικατάστασης του Marder 1 ήρθε με το πρόγραμμα Marder 2 τη δεκαετία του 1990, το οποίο ακυρώθηκε. Τελικά, το Puma IFV εισήχθη το 2015 ως ο διάδοχός του, αν και η πλήρης αντικατάσταση καθυστερεί λόγω προβλημάτων αξιοπιστίας του Puma και της συνεχιζόμενης χρησιμότητας του Marder. Παράλληλα, η Rheinmetall συνεχίζει να επεκτείνει τη διάρκεια ζωής του Marder, με στόχο να παραμείνει ενεργό μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 2020 ή και αργότερα.

Το Marder 1 είναι ένα παράδειγμα επιτυχημένης μηχανικής και προσαρμοστικότητας. Από τον Ψυχρό Πόλεμο μέχρι τις σύγχρονες συγκρούσεις, έχει αποδείξει την αξία του ως ένα ευέλικτο, ανθεκτικό και ισχυρό όχημα μάχης πεζικού. Με συνεχείς αναβαθμίσεις και διεθνή χρήση, η κληρονομιά του παραμένει ζωντανή, ακόμα και καθώς ο γερμανικός στρατός στρέφεται προς το μέλλον με το Puma. Το Marder 1 δεν είναι απλώς ένα όχημα· είναι ένα σύμβολο της εξέλιξης της μηχανοκίνητης πολεμικής τέχνης.

Τα Marder στον Ελληνικό Στρατό

Τα ελληνικά Marder 1A3, αν και αποτελούν σημαντική βελτίωση σε σχέση με τα BMP-1 που αντικατέστησαν, είναι πλατφόρμα της δεκαετίας του 1970 με αναβαθμίσεις της δεκαετίας του 1980-1990. Ο εκσυγχρονισμός τους στοχεύει στην ενίσχυση της επιβιωσιμότητας, της ισχύος πυρός και της διαλειτουργικότητας με σύγχρονα συστήματα, όπως τα ελληνικά άρματα Leopard 2HEL.

Ακολουθούν οι βασικές προτάσεις:

1) Αναβάθμιση σε Marder 1A5 ή Παρόμοια Έκδοση:

Η μετάβαση στην έκδοση Marder 1A5 ή σε αντίστοιχο πακέτο εκσυγχρονισμού (όπως το CCV της Ιορδανίας) θα μπορούσε να βελτιώσει τις δυνατότητες του οχήματος. 

Αυτό περιλαμβάνει σύγχρονα οπτικά και σκοπευτικά συστήματα με θερμικές και νυχτερινές δυνατότητες καθώς επίσης και ενσωμάτωση συστημάτων διοίκησης και ελέγχου, όπως το ελληνικό ΗΝΙΟΧΟΣ ΙΙ, για καλύτερη διαλειτουργικότητα με άλλες μονάδες.

2) Ενίσχυση Θωράκισης:

Εγκατάσταση πρόσθετης παθητικής θωράκισης για προστασία από βλήματα διαμετρήματος έως 30mm και αυτοσχέδιους εκρηκτικούς μηχανισμούς (IEDs). Η τρέχουσα θωράκιση του Marder 1A3 προσφέρει προστασία από βλήματα 30 χιλ. στο μπροστινό τόξο, αλλά μπορεί να ενισχυθεί με σύγχρονα υλικά.

Εξετάζεται η προσθήκη συστημάτων ενεργητικής προστασίας (APS), όπως το Trophy ή το Iron Fist, για αναχαίτιση αντιαρματικών βλημάτων και RPGs.

3) Αναβάθμιση Οπλικών Συστημάτων:

Αντικατάσταση του πυροβόλου Rheinmetall MK20 Rh202 των 20mm με ισχυρότερο πυροβόλο, π.χ. 30mm ή 35mm, όπως χρησιμοποιείται σε σύγχρονα ΤΟΜΑ (π.χ. Puma ή Lynx), για αυξημένη ισχύ πυρός.

Ενίσχυση των αντιαρματικών δυνατοτήτων με σύγχρονους εκτοξευτές, όπως ο Spike LR2, αντί του υπάρχοντος MILAN. Οι εκτοξευτές Spike προσφέρουν μεγαλύτερη εμβέλεια, ακρίβεια και δυνατότητα πυροδότησης «fire-and-forget».

4) Βελτίωση Κινητικότητας:

Αναβάθμιση του κινητήρα (MTU MB833, 600 ίππων) με ισχυρότερο ή πιο αποδοτικό μοντέλο για καλύτερη κινητικότητα σε δύσκολα εδάφη, όπως αυτά της ελληνικής υπαίθρου.

Ενίσχυση του συστήματος ανάρτησης για υποστήριξη του πρόσθετου βάρους από τη νέα θωράκιση και τα οπλικά συστήματα.

5) Ενσωμάτωση Συστημάτων Επικοινωνιών και Παρατήρησης:

Εγκατάσταση προηγμένων συστημάτων επικοινωνιών για ασφαλή και κρυπτογραφημένη μετάδοση δεδομένων.

Προσθήκη συστημάτων παρατήρησης, όπως κάμερες 360 μοιρών και αισθητήρες για ανίχνευση απειλών (π.χ. λέιζερ προειδοποίησης).

6) Εκπαίδευση και Υποστήριξη:

Ενίσχυση της εκπαίδευσης πληρωμάτων με προσομοιωτές για τη χρήση των νέων συστημάτων.

Εξασφάλιση μακροπρόθεσμης υποστήριξης (logistics) μέσω συμβάσεων με την Rheinmetall ή άλλους προμηθευτές για ανταλλακτικά και συντήρηση.

Ο εκσυγχρονισμός μπορεί να είναι δαπανηρός, και η Ελλάδα θα πρέπει να εξετάσει το κόστος σε σχέση με την απόκτηση νέων ΤΟΜΑ, όπως το Lynx ή το ASCOD. Ωστόσο, η αναβάθμιση των Marder 1A3 θεωρείται πιο οικονομική λύση βραχυπρόθεσμα.

Η Ιορδανία και η Χιλή έχουν προχωρήσει σε προγράμματα εκσυγχρονισμού των Marder, προσφέροντας χρήσιμα μοντέλα για την Ελλάδα.

Ο υπολογισμός του κόστους εκσυγχρονισμού των ελληνικών ΤΟΜΑ Marder 1A3 εξαρτάται από το εύρος των αναβαθμίσεων, τον αριθμό των οχημάτων (40 έχουν παραληφθεί μέχρι τώρα), και τις συγκεκριμένες τεχνολογίες που θα επιλεγούν.

Εκτίμηση Κόστους Εκσυγχρονισμού

Βασικό Κόστος Αναβάθμισης ανά Όχημα:

Σύμφωνα με πηγές, η Rheinmetall έχει προτείνει αναβαθμίσεις για τα Marder 1A3 σε επίπεδο Marder 1A5 ή παρόμοιες εκδόσεις (π.χ. πακέτο CCV), με κόστος περίπου 500.000 ευρώ ανά όχημα για ένα πλήρες πακέτο.

Συνολικό κόστος για τα 40 Marder 1A3:

40 οχήματα x 500.000 ευρώ = 20 εκατομμύρια ευρώ.
Το κόστος αυτό αφορά βασικές αναβαθμίσεις (νέα οπτικά, θωράκιση, συστήματα διοίκησης και ελέγχου). Περισσότερο προηγμένες αναβαθμίσεις (π.χ. εγκατάσταση συστημάτων ενεργητικής προστασίας ή νέου πυροβόλου 30 χιλ.) μπορεί να αυξήσουν το κόστος.

Παραδείγματα από Αλλού:

Η Ιορδανία, το 2017, ανέθεσε συμβόλαιο ύψους 17 εκατομμυρίων ευρώ για την αναβάθμιση 25 Marder 1A3 με το πακέτο CCV, δηλαδή περίπου 680.000 ευρώ ανά όχημα. Αυτό περιλάμβανε πλήρη εκσυγχρονισμό, ανταλλακτικά, πυρομαχικά, εκπαίδευση και εργαλεία υποστήριξης.

Για την Ελλάδα, ένα παρόμοιο πακέτο για 40 οχήματα θα μπορούσε να κοστίσει περίπου 27,2 εκατομμύρια ευρώ.

Το κόστος συντήρησης και αποκατάστασης των Marder 1A3 από τη Rheinmetall (για την παράδοση στην Ελλάδα το 2022-2023) κυμάνθηκε μεταξύ 850.000 και 1 εκατομμυρίου ευρώ ανά όχημα, καλύπτοντας πλήρη συντήρηση, αντικατάσταση φθαρμένων εξαρτημάτων, και βαφή anti-IR. Το κόστος αυτό το ανέλαβε η γερμανική κυβέρνηση.

Πρόσθετα Έξοδα:

Ανταλλακτικά και Πυρομαχικά: 

Τα Marder 1A3 χρησιμοποιούν πυροβόλο 20 χιλ., το οποίο παράγει πυρομαχικά η Ελλάδα, μειώνοντας το κόστος σε αυτόν τον τομέα. Ωστόσο, η προμήθεια ανταλλακτικών (ειδικά για αναβαθμισμένα συστήματα) μπορεί να προσθέσει 10-20% στο συνολικό κόστος.

Εκπαίδευση Πληρωμάτων: 

Η εκπαίδευση για τη χρήση νέων συστημάτων (π.χ. θερμικά σκοπευτικά, συστήματα διοίκησης) μπορεί να κοστίσει 1-2 εκατομμύρια ευρώ συνολικά, ανάλογα με το πρόγραμμα.

Υποδομές και Logistics: 

Η προσαρμογή των υπαρχουσών υποδομών συντήρησης και η δημιουργία νέων μπορεί να προσθέσει επιπλέον 2-5 εκατομμύρια ευρώ.

Εναλλακτικές Επιλογές

Η απόκτηση νέων ΤΟΜΑ, όπως το Lynx KF41, θα ήταν πολύ πιο δαπανηρή (π.χ. 205 Lynx KF41 εκτιμώνται στα 1,2-2,2 δισεκατομμύρια ευρώ μαζί με 120-200 Marder 1A3).
Η αναβάθμιση των Marder 1A3 είναι πιο οικονομική από την αγορά νέων οχημάτων, αλλά το τελικό κόστος εξαρτάται από το αν θα επιλεγεί ένα βασικό ή προηγμένο πακέτο (π.χ. το CCV φέρνει τα Marder κοντά σε επίπεδα Puma/Lynx).

Παράγοντες που Επηρεάζουν το Κόστος

Εύρος Αναβαθμίσεων: 

Ένα βασικό πακέτο (οπτικά, επικοινωνίες) είναι φθηνότερο από ένα πλήρες (νέο πυροβόλο, APS, θωράκιση).

Ελληνική Συμμετοχή:

Η συνεργασία με ελληνικές εταιρείες (π.χ. EODH) μπορεί να μειώσει το κόστος μέσω τοπικής παραγωγής ή συναρμολόγησης.

Χρηματοδότηση:

 Η Ελλάδα μπορεί να επιδιώξει συγχρηματοδότηση από τη Γερμανία ή την ΕΕ, όπως έγινε με την αρχική συντήρηση των Marder.

Οικονομία Κλίμακας:

Η αναβάθμιση περισσότερων οχημάτων (π.χ. αν η Ελλάδα αποκτήσει επιπλέον Marder) μπορεί να μειώσει το κόστος ανά μονάδα.

Εκτιμώμενο Εύρος Κόστους

Βασικό Πακέτο Αναβάθμισης: 

20-25 εκατομμύρια ευρώ για 40 οχήματα (500.000-625.000 ευρώ/όχημα).

Πλήρες Πακέτο (CCV): 

25-30 εκατομμύρια ευρώ για 40 οχήματα (625.000-750.000 ευρώ/όχημα).

Συνολικό Κόστος με Logistics και Εκπαίδευση: 

25 - 35 εκατομμύρια ευρώ, ανάλογα με τις επιλογές.