Το Επεκτατικό Σχέδιο του Μεγάλου Τουράν και της Mavi Vatan: Μια Συγκριτική Ανάλυση των Τουρκικών Φιλοδοξιών με τον Ζωτικό Χώρο (Lebensraum) του Αδόλφου Χίτλερ.

Γράφει ο Γιώργος Χ

Η Τουρκία υπό την ηγεσία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει αναπτύξει δύο φιλόδοξα και αλληλένδετα γεωπολιτικά οράματα:

1) Το σχέδιο του Μεγάλου Τουράν.

2) Το δόγμα της Γαλάζιας Πατρίδας ("Mavi Vatan").

Αυτά τα δύο ιδεολογήματα, αν και διαφέρουν ως προς το πεδίο εφαρμογής τους (χερσαίο και θαλάσσιο αντίστοιχα), συνδέονται από έναν κοινό στόχο: την ενίσχυση της τουρκικής επιρροής και την επαναφορά της Τουρκίας ως περιφερειακής υπερδύναμης, με ιστορικές αναφορές στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και τον τουρκικό εθνικισμό.

Σε αυτό το άρθρο, θα εξετάσουμε τη φύση, τους στόχους και τις επιπτώσεις αυτών των σχεδίων, καθώς και τη σύνδεσή τους με τη σύγχρονη τουρκική εξωτερική πολιτική. Επίσης θα συγκρίνουμε τα τουρκικά σχέδια με το Ναζιστικό σχέδιο του "Ζωτικού χώρου".

Το Όραμα του Μεγάλου Τουράν

Το Μεγάλο Τουράν είναι μια ιδεολογία που προέρχεται από τον παντουρκισμό, ένα κίνημα που ξεκίνησε τον 19ο αιώνα και επιδιώκει την ένωση όλων των τουρκικών λαών υπό μία πολιτική οντότητα.

Το όνομα "Τουράν" αναφέρεται σε μια μυθική πατρίδα των τουρκικών φυλών στην Κεντρική Ασία, που εκτείνεται από την Ανατολική Τουρκία μέχρι τη Δυτική Κίνα, συμπεριλαμβανομένων περιοχών όπως το Αζερμπαϊτζάν, το Τουρκμενιστάν, το Ουζμπεκιστάν, το Καζακστάν και οι τουρκόφωνες περιοχές της Ρωσίας (π.χ. Ταταρστάν).

Ο παντουρκισμός ενισχύθηκε μετά την κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ως αντίδραση στην απώλεια εδαφών και την ανάγκη για εθνική ταυτότητα. Στη σύγχρονη εποχή, ο Ερντογάν και οι

εθνικιστές σύμμαχοί του το αναβίωσαν ως εργαλείο για την επέκταση της επιρροής της Τουρκίας στην Κεντρική Ασία και τον Καύκασο.

Οι στόχοι είναι η ε

νίσχυση των δεσμών με τουρκόφωνα κράτη μέσω διπλωματίας, στρατιωτικής συνεργασίας και οικονομικών επενδύσεων καθώς και η Υπονόμευση της ρωσικής και κινεζικής επιρροής στην περιοχή.

ΔΗΛΑΔΗ: Η Δημιουργία ενός "τουρκικού κόσμου" με την Τουρκία ως ηγετική δύναμη.

Η στρατιωτική υποστήριξη της Τουρκίας στο Αζερμπαϊτζάν στον πόλεμο του Ναγκόρνο-Καραμπάχ (2020) και η ίδρυση του Οργανισμού Τουρκικών Κρατών (2021) δείχνουν την επίμονη προσπάθεια της Τουρκίας για πρακτική εφαρμογή του Μεγάλου Τουράν.

Το Δόγμα της Γαλάζιας Πατρίδας

Η Γαλάζια Πατρίδα (Mavi Vatan) είναι ένα θαλάσσιο γεωπολιτικό δόγμα που εισήγαγε ο Τούρκος ναύαρχος Τζεμ Γκιουρντενίζ το 2006 και υιοθετήθηκε επίσημα από την κυβέρνηση Ερντογάν.

                                         Τζεμ Γκιουρντενίζ

Εστιάζει στον έλεγχο των θαλασσίων ζωνών γύρω από την Τουρκία, αμφισβητώντας τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας και της Κύπρου.

Το δόγμα εμφανίστηκε ως αντίδραση στην ανακάλυψη υδρογονανθράκων στην Ανατολική Μεσόγειο και την επέκταση της ελληνικής και κυπριακής ΑΟΖ. 

Ενισχύθηκε το 2019 με τον χάρτη της Γαλάζιας Πατρίδας, που παρουσίασε ο Ερντογάν, διεκδικώντας το μισό Αιγαίο, περιοχές νότια της Κρήτης και την κυπριακή ΑΟΖ.

Έχουν ως στόχο την Εξασφάλιση θαλάσσιων πόρων (πετρέλαιο, φυσικό αέριο), την αμφισβήτηση της ελληνικής κυριαρχίας σε νησιά του Αιγαίου και την αμφισβήτηση της κυπριακής ΑΟΖ ενώ ονειρεύονται την τελική εδραίωση της Τουρκίας ως ναυτικής δύναμης στη Μεσόγειο, τον Εύξεινο Πόντο και το Αιγαίο. 

ΔΗΛΑΔΗ: Μια νεκρανάσταση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας διότι έχουν στόχο με αμφισβήτηση της Ελληνικής κυριαρχίας αρχικά στην Δυτική Θράκη, την τελική χερσαία επέκταση τους μέχρι Μακεδονία...στη Θεσσαλονίκη. Ανατροπή των αποτελεσμάτων του Α' Βαλκανικού πολέμου (1912).

Όπως έχει δηλώσει γνωστός Έλληνας απόστρατος στρατηγός: 

"Το θέμα είναι και ψυχιατρικό πλέον. Οι άνθρωποι έχουν πρόβλημα, απωθημένα" (!!!)

Η υπογραφή του παράνομου τουρκο-λιβυκού μνημονίου (2019) και οι γεωτρήσεις του "Πορθητή" στην κυπριακή ΑΟΖ είναι ενέργειες που υπηρετούν τη Γαλάζια Πατρίδα.

Η Σύνδεση Μεταξύ των Δύο Σχεδίων

Παρά τις διαφορές τους (χερσαία vs θαλάσσια εστίαση), το Μεγάλο Τουράν και η Γαλάζια Πατρίδα συνδέονται ιδεολογικά και στρατηγικά και στην ουσία είναι ένα ενιαίο σχέδιο "νεκρανάστασης" των Οθωμανών.

1) Νεο-Οθωμανισμός και Εθνικισμός: 

Και τα δύο βασίζονται σε μια αναθεωρητική αφήγηση που συνδυάζει την οθωμανική κληρονομιά με τον τουρκικό εθνικισμό. 

Ο Ερντογάν βλέπει την Τουρκία ως διάδοχο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, με δικαίωμα να επεκταθεί σε πρώην εδάφη και θάλασσες.

2) Περιφερειακή Ηγεμονία: 

Το Μεγάλο Τουράν στοχεύει στην Κεντρική Ασία, ενώ η Γαλάζια Πατρίδα στη Μεσόγειο και το Αιγαίο. Μαζί, δημιουργούν έναν "κλοιό" επιρροής από την Ασία στη Δύση.

3) Εκπαίδευση και Προπαγάνδα: 

Από το 2024, η Γαλάζια Πατρίδα διδάσκεται στα τουρκικά σχολεία, ενώ ο παντουρκισμός ενισχύεται μέσω πολιτιστικών και ιστορικών αφηγημάτων, διαμορφώνοντας μια νέα γενιά με επεκτατικές φιλοδοξίες.

Εφαρμογή και Επιπτώσεις

Η Τουρκία επενδύει σε στρατιωτική τεχνολογία (π.χ. drones, φρεγάτες Istanbul-class, υποβρύχια Τype 214AIP) για να υποστηρίξει και τα δύο σχέδια. Η ναυπήγηση πλοίων ενισχύει τη Γαλάζια Πατρίδα, ενώ η πώληση όπλων σε τουρκόφωνα κράτη το Μεγάλο Τουράν.

Η Ελλάδα και η Κύπρος αντιδρούν με στρατιωτική ενίσχυση (π.χ. φρεγάτες Belharra) και συμμαχίες (Ελλάδα-Κύπρος-Ισραήλ-Αίγυπτος).
Η Ρωσία παρά τις τωρινές καλές σχέσεις με την Τουρκία βλέπει το Μεγάλο Τουράν ως απειλή για την επιρροή της στον Καύκασο και την Κεντρική Ασία.
Η Δύση (ΗΠΑ, ΕΕ) παραμένει διχασμένη, με το ΝΑΤΟ να δυσκολεύεται να διαχειριστεί την τουρκική "ανεξαρτησία" ωστόσο οι βλέψεις της Τουρκίας εις βάρος της Ρωσίας στον Δυτικό σχεδιασμό την κρίσιμη ώρα μπορούν να φανούν χρήσιμες με την Τουρκία σε ρόλο "πιόνι μιας χρήσης" παρά τη σημαντική της θέση στον χάρτη.

Τα σχέδια αυτά ενισχύουν τη δημοτικότητα του Ερντογάν, ειδικά μετά τις εκλογές του 2023, καθώς τροφοδοτούν τον εθνικισμό και αποσπούν την προσοχή από οικονομικά προβλήματα (πληθωρισμός, υποτίμηση Τουρκικής λίρας).

Η Γαλάζια Πατρίδα παραβιάζει το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS), ενώ το Μεγάλο Τουράν αγνοεί τα κυριαρχικά δικαιώματα άλλων κρατών. Η υλοποίηση απαιτεί τεράστιες επενδύσεις, που η τουρκική οικονομία δυσκολεύεται να στηρίξει. Μια σειρά χωρών είναι πιθανό να αντιδράσουν στρατιωτικά ή διπλωματικά, ενώ οι τουρκόφωνοι λαοί δεν είναι απαραίτητα πρόθυμοι να "υποταχθούν" στην Άγκυρα.

Το επεκτατικό σχέδιο του Μεγάλου Τουράν και της Γαλάζιας Πατρίδας αποτελεί μια φιλόδοξη προσπάθεια της Τουρκίας να ανακτήσει τη χαμένη της αίγλη και να επιβληθεί ως περιφερειακή υπερδύναμη. Ωστόσο, η επιτυχία του εξαρτάται από την ικανότητα της Άγκυρας να ξεπεράσει εσωτερικές αδυναμίες και εξωτερικές αντιδράσεις. Για την Ελλάδα, που βρίσκεται στο επίκεντρο της Γαλάζιας Πατρίδας, η απάντηση απαιτεί στρατηγική ψυχραιμία, στρατιωτική ετοιμότητα και διεθνείς συμμαχίες. Σε έναν κόσμο που αλλάζει, η Τουρκία δοκιμάζει τα όρια της, αλλά η ιστορία δείχνει ότι η υπερβολική φιλοδοξία συχνά οδηγεί σε απρόβλεπτες συνέπειες.

Μια Συγκριτική Ανάλυση των Τουρκικών Φιλοδοξιών με τον Ζωτικό Χώρο (Lebensraum) του Αδόλφου Χίτλερ.

Τα γεωπολιτικά οράματα του Μεγάλου Τουράν και της Γαλάζιας Πατρίδας της σύγχρονης Τουρκίας παρουσιάζουν ενδιαφέρουσες ομοιότητες και διαφορές με την έννοια του Ζωτικού Χώρου (Lebensraum) που προώθησε ο Αδόλφος Χίτλερ στη ναζιστική Γερμανία. Και τα δύο σχέδια αντικατοπτρίζουν επεκτατικές φιλοδοξίες, βασισμένες σε εθνικιστικές ιδεολογίες και ιστορικές αφηγήσεις, αλλά φαινομενικά διαφέρουν ως προς το πλαίσιο, τη μεθοδολογία και τις συνθήκες εφαρμογής τους. 

Ο Ζωτικός Χώρος του Χίτλερ

 Ο Lebensraum ήταν η ναζιστική θεωρία που υποστήριζε ότι η Γερμανία χρειαζόταν περισσότερο "ζωτικό χώρο" για να εξασφαλίσει την επιβίωση και την ευημερία του "άρειου" λαού. 

Εστιάστηκε κυρίως στην Ανατολική Ευρώπη (Πολωνία, Ουκρανία, Ρωσία), με σκοπό την αποίκιση και τον εκτοπισμό των "κατώτερων" σλαβικών πληθυσμών.

Βασίστηκε στον ρατσισμό, τον εθνικοσοσιαλισμό και την ιδέα της γερμανικής ανωτερότητας.

Οι στόχοι του Ναζιστικού Γερμανικού σχεδίου ήταν η απόκτηση γης για γεωργία και πόρους, η εξάλειψη ή υποδούλωση μη γερμανικών πληθυσμών και η επέκταση της Γερμανίας ως παγκόσμιας υπερδύναμης.

Εφαρμόστηκε μέσω του Β' Παγκοσμίου Πολέμου (1939-1945) με εισβολές, γενοκτονίες (Ολοκαύτωμα) και μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών.

Ομοιότητες

Και τα δύο σχέδια επιδιώκουν την επέκταση πέρα από τα υπάρχοντα σύνορα, θεωρώντας την ως "δικαίωμα" με βάση ιστορικές ή εθνικές αφηγήσεις. Ο Lebensraum βασίστηκε στην "ανωτερότητα" του γερμανικού έθνους, ενώ το  Μεγάλο Τουράν και η Γαλάζια Πατρίδα στην τουρκική ταυτότητα και την οθωμανική κληρονομιά

Και τα δύο αμφισβητούν το status quo: ο Χίτλερ τις συνθήκες του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου (Βερσαλλίες), η Τουρκία τις συνθήκες της Λωζάνης (1923) και το Δίκαιο της Θάλασσας. Η υλοποίηση και των δύο βασίζεται στη στρατιωτική ισχύ, με τον Χίτλερ να εισβάλλει ανοιχτά και την Τουρκία να χρησιμοποιεί υβριδικές τακτικές (π.χ. στρατιωτική παρουσία στη Μεσόγειο) τεστάροντας στρατιωτική ικανότητα και θέληση των αντιπάλων της..

Τέσσερις (4) φαινομενικές αλλά όχι ουσιαστικές διαφορές των Ναζιστών και των Νεοθωμανών:

1) Ιδεολογικός Σκοπός:

Ο Lebensraum είχε ρατσιστικό και αποικιοκρατικό χαρακτήρα, με στόχο την εξόντωση ή υποδούλωση άλλων λαών. Το Μεγάλο Τουράν και η Γαλάζια Πατρίδα εστιάζουν στην επιρροή και τον έλεγχο, χωρίς φαινομενικά φυλετική διάσταση. Η Τουρκία υποτίθεται σύμφωνα με κάποιους ότι δεν επιδιώκει γενοκτονία άμεσα, αλλά ηγεμονία σε πρώτη φάση. Μετά όμως οι Τούρκοι με βάση το ιστορικό τους αρχίζουν πάντα τις γενοκτονίες.

2) Γεωγραφική Εστίαση:

Ο Ζωτικός Χώρος επικεντρωνόταν στη χερσαία Ανατολική Ευρώπη, ενώ η Τουρκία συνδυάζει χερσαία (Τουράν) και θαλάσσια (Γαλάζια Πατρίδα) επέκταση, καλύπτοντας ευρύτερο πεδίο.

3) Μέθοδοι:

Ο Χίτλερ χρησιμοποίησε ολοκληρωτικό πόλεμο και μαζική βία. Η Τουρκία προτιμά έναν συνδυασμό διπλωματίας, οικονομικής πίεσης και περιορισμένων στρατιωτικών επεμβάσεων, αποφεύγοντας (προς το παρόν) γενικευμένη σύγκρουση.

4) Ιστορικό Πλαίσιο:

Ο Lebensraum εφαρμόστηκε σε μια εποχή παγκόσμιου πολέμου (1930s-1940s), ενώ τα τουρκικά σχέδια εξελίσσονται σε ένα πολυπολικό κόσμο (2020s), με πιο σύνθετες διεθνείς ισορροπίες.

Ο Lebensraum οδήγησε σε παγκόσμιο πόλεμο και την ήττα της Γερμανίας. Η Τουρκία αντιμετωπίζει αντίσταση από Ελλάδα, Κύπρο, Ρωσία (εκεί που διαφωνούν παρά τις καλές τους σχέσεις) και ΕΕ, αλλά αποφεύγει (μέχρι τώρα) ανοιχτή σύγκρουση, χάρη στη θέση της στο ΝΑΤΟ και τη στρατηγική της ισορροπία.

Ωστόσο και η στάση της Τουρκίας σαν ένας "Mr Bean" με τουρμπάνι συνδυαστικά με άλλες καταστάσεις και συμφέροντα μπορεί στο τέλος να προκαλέσει έναν παγκόσμιο πόλεμο μέσα στο γεωπολιτικό πλαίσιο που ζούμε αυτή την περίοδο και παίζοντας μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων του πλανήτη.

Η Γερμανία υπερεκτεινόταν οικονομικά για τον Lebensraum, οδηγώντας σε κατάρρευση. Η Τουρκία αντιμετωπίζει οικονομική κρίση (πληθωρισμός 70%+ το 2024), που περιορίζει προσωρινά τις φιλοδοξίες της μέχρι να επανέλθει χειρότερη.

Φαινομενικά για τους περισσότερους αναλυτές η Τουρκία ΔΕΝ μπορεί να θεωρηθεί πραγματικά σημαντική ή μεγάλη στρατιωτική απειλή σε παγκόσμιο επίπεδο παρά την αίσθηση που έχει η ίδια για τον εαυτό της και τον λεκτικό "τσαμπουκά" που "πουλάει" στη γειτονιά της απέναντι στην Ελλάδα και το Ισραήλ. Αυτό την καθιστά πιο επικίνδυνη από την Ναζιστική Γερμανία του 1939. Μπορεί η ίδια να μην είναι παγκόσμια απειλή(όχι πριν καταφέρει όσα ονειρεύεται και πριν αποκτήσει πυρηνικά όπλα) αλλά μπορεί να πυροδοτήσει παγκόσμιο χάος με τις ανεύθυνες ενέργειες της την κρίσιμη στιγμή.

Ο Ζωτικός Χώρος απέτυχε λόγω υπερβολικής φιλοδοξίας και διεθνούς απομόνωσης. Η Γερμανία ηττήθηκε το 1945, χάνοντας εδάφη αντί να κερδίσει. Το Μεγάλο Τουράν και η Γαλάζια Πατρίδα παραμένουν ενεργά, με φαινομενική μερική επιτυχία (π.χ. Καραμπάχ, Λιβύη), αλλά κινδυνεύουν από υπερβολική έκθεση (overstretch) και αντίσταση γειτόνων. Στη Λιβύη το αποτέλεσμα είναι αμφίσημο, το τουρκολυβικό μνημόνιο είναι κενό περιεχομένου και δεν αναγνωρίζεται από κανένα τρίτο κράτος ενώ στο Καραμπάχ τα εδάφη έτσι κι αλλιώς ήταν αναγνωρισμένα επισήμως (ΟΗΕ) ως εδάφη του Αζερμπαϊτζάν παρά το ιστορικό δίκαιο των Αρμενίων για την περιοχή.

Ο Ζωτικός Χώρος του Χίτλερ και τα σχέδια του Μεγάλου Τουράν/Γαλάζιας Πατρίδας μοιράζονται την επεκτατική λογική και τον εθνικιστικό πυρήνα, αλλά διαφέρουν στον τρόπο εφαρμογής.

Η Τουρκία δεν τολμά απευθείας στρατιωτική σύγκρουση με οργανωμένο κράτος παρά μόνο εκμεταλλεύεται εσωτερική διάλυση των κρατών για να προωθήσει θρασύδειλα το σχέδιο της.

Ο Χίτλερ επεδίωξε την απόλυτη κυριαρχία μέσω βίας, ενώ η Τουρκία χρησιμοποιεί πιο "υβριδικές" μεθόδους, προσαρμοσμένες στον 21ο αιώνα αλλά και επειδή δεν έχει την απαιτούμενη ένοπλη ισχύ έναντι άλλων αντίπαλων δυνάμεων.

Ωστόσο, και τα δύο δείχνουν ότι ιστορικά η υπερβολική φιλοδοξία μπορεί να οδηγήσει σε αποτυχία αν δεν συνοδεύεται από βιώσιμη στρατηγική και διεθνή αποδοχή.

Για την Ελλάδα, πολιτική ηγεσία και λαό. η κατανόηση αυτών των ομοιοτήτων της Τουρκίας με την Χιτλερική Γερμανία είναι κρίσιμη για την αντιμετώπιση της τουρκικής πρόκλησης.

Η Τουρκική απειλή είναι υπαρκτή, μεθοδική και θρασύδειλη.